جراحی استاپدکتومی برای اولین بار در سال 1956میلادی برای بهبود شنوایی بیماران کم شنوا انجام شد. در این جراحی به جای استخوان رکابی گوش میانی، یک پروتز قرار می گیرد. این پروتز معمولاً از جنس تیتانیوم، پلاستیک یا فولاد ضد زنگ است.
شنوایی و شنیدن صدای اشخاص و محیط اطراف یکی از مهم ترین راه های ارتباطی انسان ها با یکدیگر است. انسان ها با صحبت کردن تعاملات اجتماعی شان را برقرار می کنند. بیماران زیادی در سراسر دنیا به مشکل کم شنوایی یا ناشنوایی مبتلا هستند اما پیشرفت علم موجب شده امید به شنیدن صداها به زندگی آن ها بازگردد.
آناتومی گوش انسان
گوش انسان سه قسمت دارد: گوش داخلی، گوش میانی و گوش خارجی. در گوش میانی استخوان هایی به نام استخوانچه وجود دارند که برای ارسال صدا به مغز، ارتعاشات صوتی را از پرده گوش (tympanic membrane) به پنجره بیضی شکل گوش داخلی (oval window) منتقل می کنند.
با ارتعاش استخوانچه ها، مایع گوش داخلی که پشت پنجره بیضی شکل قرار دارد حرکت کرده و مغز آن حرکت را به عنوان صدا تلقی می کند. به سه استخوان استخوانچه چکش (malleus)، سندان (incus) و استخوان رکاب (stapes) می گویند. استخوان رکابی کوچکترین استخوان بدن انسان و نزدیکترین استخوان به گوش داخلی است که نقش حیاتی در انتقال امواج صوتی از گوش میانی به گوش داخلی دارد.
بیماری اتواسکلروز چیست؟
اتواسکلروز زمانی رخ می دهد که استخوانچه ها بیش از حد و غیرطبیعی رشد کنند و این سبب جوش خوردن استخوان ها به همدیگر می شود. در واقع رشد غیرطبیعی استخوان های اطراف رکاب جلوی ارتعاش آن را می گیرند و در نتیجه چون صدا به خوبی به مغز نمی رسد شنوایی فرد کم می شود.
اتواسکلروز معمولا هر دو گوش را درگیر می کند، اما گاهی اوقات تنها یک گوش از بیمار درگیر اتواسکلروز می شود. برای درمان کم شنوایی بیمار می توان جراحی استاپدکتومی انجام داد.
علل و علائم اتواسکلروز چیست؟
فرد مبتلا به اتواسکلروز با گذشت زمان صداهای آرام و زمزمه را نمی شنود. این افراد وقتی نویز زیاد باشد یا اصوات با هم تداخل کنند، بهتر می شنوند. برخی از افراد مبتلا به اتواسکلروز چون فکر می کنند صدایشان خیلی بلند است، آرام تر صحبت می کنند. سایر علائم احتمالی اتواسکلروز عبارتند از:
- مشکلات تعادل
- سرگیجه
- وزوز گوش
- دوران سر
جراحی استاپدکتومی چگونه انجام می شود؟
در جراحی استاپدکتومی پزشک جراح و متخصص گوش و حلق و بینی، بخشی از استخوان رکابی یا کل آن را برمی دارد و آن را با یک پروتز/ایمپلنت مصنوعی جایگزین می کند. با این کار، راه انتقال امواج صوتی به گوش داخلی برای شنوایی باز می شود. جراحی استاپدکتومی حدود 90 دقیقه تا 2 ساعت طول می کشد و مراحل آن به شرح زیر است:
- جراح حین عمل یک میکروسکوپ را از طریق دهانه گوش خارجی وارد گوش بیمار می کند تا بتواند استخوانچه ها را ببیند.
- معمولا پزشک، جراحی استاپدکتومی را با بی حسی موضعی انجام می دهد و نیازی به بیهوشی کامل بیمار نیست.
- پس از بی حسی، پزشک یک برش کوچک در پرده گوش ایجاد می کند و سپس استخوان رکابی را از چکشی و سندان جدا می کند.
- یک پروتز پلاستیکی یا فلزی مشابه با استخوان رکابی، به جای استخوان بیمار قرار می دهد.
- گاهی اوقات جراح از چربی پشت گوش خارجی برای بستن برش استفاده می کند و سپس پرده گوش را در جای خود قرار می دهد.
چه کسانی کاندید مناسبی برای جراحی استاپدکتومی هستند ؟
جراحی استاپدکتومی گوش داخلی هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان کاربرد دارد. این جراحی سرپایی است و بیمار پس از انجام آن به خانه می رود. اگر اتواسکلروز هر دو گوش را درگیر کند، ابتدا گوشی که شنوایی کمتری دارد عمل می شود و بعد از مدتی به صلاحدید پزشک، جراحی روی گوش دیگر انجام می‌شود.
چه کسانی نباید عمل اتواسکلروز گوش را انجام دهند؟
جراح تعیین می کند که آیا فرد کاندید مناسبی برای جراحی استاپدکتومی است یا خیر. در صورت وجود موارد زیر، فرد کاندید مناسبی برای جراحی استاپدکتومی نیست:
- کم شنوایی در یک گوش (ناشنوایی کامل در گوش دیگر)
- عفونت در گوش میانی یا خارجی
- داشتن بیماری منییر(Menier)، یک اختلال در گوش داخلی است که باعث سرگیجه و کاهش شنوایی می شود و فرد در تعادل و شنیدن صداهای فرکانس بالا(بلند) نیز مشکل خواهد داشت.
- پرده گوش پاره
عوارض عمل جراحی استاپدکتومی
مانند هر جراحی دیگری، انجام جراحی استاپدکتومی با خطراتی همراه است. این روش حدودا به 80 تا 90 درصد از افراد مبتلا به اتواسکلروز کمک می کند تا شنوایی خود را بالا ببرند، اما گاهی این عمل موفقیت آمیز نیست. در موارد نادر نیز ممکن است شنوایی بیمار پس از جراحی بدتر شود. برخی دیگر از عوارض جراحی استاپدکتومی عبارتند از:
- مشکل در حس چشایی مزه ها (معمولا تا چند ماه)
- احساس سرگیجه تا چند روز پس از جراحی
- وزوز گوش
- حساسیت به صدای بلند
- آسیب به عصب صورت
- عفونت
مراقبت های بعد از عمل اتواسکلروز گوش
تا چند روز اول بعد از جراحی بیمار باید استراحت کند. معمولا پس از 6 هفته بیمار کاملا خوب می شود اما موارد زیر را باید رعایت کند:
- معمولا 1 تا 3 روز پس از برداشتن پانسمان، گوش بیمار ترشحات خونی دارد باید داخل گوشش پنبه بگذارد و مرتب آن را تعویض کند.
- پانسمان یک تا دو هفته پس از جراحی از گوش خارج می شود.
- بیمار باید آنتی بیوتیک هایی تجویز شده را سر وقت بخورد.
- 4 تا 6 هفته بعد از جراحی استاپدکتومی به هیچ عنوان نباید آب داخل گوش برود. بیمار باید قبل از دوش گرفتن یک پنبه آغشته به وازلین داخل گوش قرار دهد و بعد از دوش گرفتن به آرامی ناحیه گوش بیرونی خود را خشک کند.
- در طول درمان حساسیت بیمار به نویز بالا می رود و نباید به محیط های پر سر و صدا برود.
- پس از جراحی استاپدکتومی بیمار نباید با هواپیما پرواز کند. زیرا فشار هوا در پرواز ممکن است پروتز داخل گوش را جابجا کند.
- تا بهبودی کامل بیمار نباید از هندزفری استفاده کند.
دوران نقاهت جراحی استاپدکتومی
شنوایی بیمار بلافاصله پس از جراحی استاپدکتومی بهتر می شود و طی چند هفته تا چند ماه آینده باید به طور چشمگیری بهبود یابد. ممکن است بیمار تا بهبودی کامل احساس کند گوشش گرفته است که این احساس موقتی است.
پس از جراحی استاپدکتومی بیمار می تواند در عرض یک هفته به روال عادی زندگی خود بازگردد. افرادی که شغل شان نیازمند فعالیت زیاد یا بلند کردن اجسام سنگین است، نیاز به مرخصی بیشتری دارند.
هزینه عمل استاپدکتومی
هزینه جراحی استاپدکتومی گوش تعرفه مشخصی ندارد. شدت کم شنوایی، پیچیدگی عمل، جنس و برند پروتز مصرفی از مهم ترین عوامل تاثیر گذار بر هزینه جراحی استاپدکتومی هستند. تبحر و تجربه جراح، بیمارستان و کلینیک محل عمل نیز نقش بسزایی بر قیمت نهایی این جراحی دارند. بیمه ها نیز تعرفه های خاص خود را برای پرداخت هزینه جراحی استاپدکتومی دارند که می توانید قبل از عمل از کارشناس بیمه خود درباره چگونگی بازپرداخت هزینه ها بپرسید.
سخن آخر
جراحی استاپدکتومی روشی موثر برای درمان اتواسکلروز و بازیابی شنوایی است. بیمار مبتلا به اتواسکلروز می تواند با مراجعه به پزشک متخصص بپرسد که آیا استاپدکتومی برای درمان کم شنوایی او مناسب است یا خیر.