تومور عصب شنوایی یا شوانوم دهلیزی یک تومور خوش‌خیم است که از سلول‌های شوان در عصب دهلیزی رشد می‌کند و این تومور به تدریج باعث کاهش شنوایی، وزوز گوش و در موارد پیشرفته عدم تعادل می‌شود و رشد آهسته آن تشخیص را به تأخیر می‌اندازد، اما در صورت افزایش سایز، بر ساختارهای مغزی فشار وارد می‌کند و روش‌های درمان شامل جراحی، پرتودرمانی یا پایش رشد تومور است. اما چه عواملی باعث ایجاد این تومور می‌شوند و بهترین روش درمان آن چیست؟
تومور عصب شنوایی چیست؟
تومور عصب شنوایی یک تومور خوش‌خیم در عصب هشتم جمجمه‌ای یا عصب دهلیزی حلزونی است که مستقیما مغز را تخریب نمی‌کند، اما در صورت رشد و تورم، به مغز فشار وارد کرده و اگر این فشار به اعصاب مجاور، که مسئول حرکات صورت مانند خنده هستند، آسیب برساند، ممکن است علائم عصبی در فرد ایجاد شود و در موارد پیشرفته، تورم شدید به مخ یا مخچه آسیب رسانده و در نهایت منجر به عوارض جدی یا حتی مرگ بیمار می‌شود.
علت ایجاد تومور عصب شنوایی چیست؟
علت دقیق ایجاد تومور عصب شنوایی هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما یکی از دلایل شناخته شده آن، جهش ژنتیکی در ژن NF2 یا نوروفیبروماتوز نوع ۲ است که باعث رشد غیرطبیعی سلول‌های شوان می‌شود و این جهش می‌تواند ارثی باشد یا به‌صورت خودبه‌خودی رخ دهد و همچنین، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض تشعشعات بالا و برخی عوامل محیطی در بروز این تومور نقش دارند، اما هنوز تحقیقات بیشتری برای تأیید این عوامل مورد نیاز است.
علائم تومور عصب شنوایی
معمولا در مراحل اولیه این علائم ظاهر نمی شود و پس از طی مدتی علائم نمایان می شوند، کاهش تدریجی شنوایی در یک گوش، وزوز و گرفتگی گوش از علائم اولیه تشخیص این تومور هستند و در برخی مواقع گرفتگی گوش و تورم عصب باعث از بین رفتن ناگهانی قدرت شنوایی می شود، علائم دیگری ممکن است رخ دهد که عبارتند از:
- اختلالات تعادل
- سرگیجه
- بی حسی و مورمور شدن صورت
- فلج صورت
- مشکلات بلع و گرفتگی صدا
- سردرد
- استرس
در صورت وجود هر کدام از علائم زیر به پزشک مراجعه نمایید، این علائم بسیار خطرناک بوده و نباید نادیده گرفته شوند.
انواع تومور عصب شنوایی
تومور عصب شنوایی که با نام شوانوم دهلیزی نیز شناخته می‌شود، معمولا به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
تومور عصب شنوایی تک‌طرفه
رایج‌ترین نوع این تومور است و معمولا به‌صورت خودبه‌خودی در یک گوش ظاهر می‌شود، علت دقیق آن ناشناخته است، اما معمولاً به دلیل جهش ژنتیکی غیرارثی در ژن NF2 رخ می‌دهد و این نوع تومور حدود 95 درصد موارد را تشکیل می‌دهد و بیشتر در افراد 30 تا 60 سال دیده می‌شود.
تومور عصب شنوایی دوطرفه
نادرتر است و در هر دو گوش (دوطرفه) ایجاد می‌شود و ناشی از یک اختلال ژنتیکی ارثی به نام نوروفیبروماتوز نوع ۲ (NF2) است که باعث رشد تومور در هر دو عصب شنوایی می‌شود.
افراد مبتلا به NF2 علاوه بر تومور عصب شنوایی، دچار تومورهای دیگری در مغز و نخاع می‌شوند که این نوع در سنین پایین‌تر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شود.
نحوه تشخیص تومور عصب شنوایی
تشخیص این تومور به دلیل رشد آهسته آن با تأخیر انجام می‌شود و پزشک از ترکیبی از معاینه بالینی و آزمایش‌های تصویربرداری و شنوایی برای شناسایی تومور استفاده می‌کند.
- پزشک ابتدا علائم بیمار مانند کاهش شنوایی یک‌طرفه، وزوز گوش، سرگیجه و مشکلات تعادلی را بررسی می‌کند و در صورت مشکوک بودن، آزمایش‌های تخصصی تجویز می‌شود.
- آزمایش شنوایی که میزان و نوع کاهش شنوایی را ارزیابی می‌کند، در تومور عصب شنوایی، کاهش شنوایی در فرکانس‌های بالا و به‌صورت نامتقارن دیده می‌شود.
- آزمایش پاسخ شنوایی ساقه مغز که بررسی سیگنال‌های عصبی بین گوش و مغز برای تشخیص مشکلات عصب شنوایی بوده و اگر سیگنال‌ها دچار تأخیر باشند، احتمال وجود تومور مطرح می‌شود.
- MRI با ماده حاجب (گادولینیوم) دقیق‌ترین روش برای تشخیص تومور است که اندازه و محل دقیق آن را نشان می‌دهد.
- CT اسکن در صورت عدم امکان انجام MRI مثلا در بیماران دارای ایمپلنت فلزی، برای بررسی تغییرات استخوانی و وجود تومور استفاده می‌شود.
- در برخی موارد، برای ارزیابی عملکرد تعادلی بیمار، تست وستیبولار انجام می‌شود، همچنین در افرادی که احتمال نوروفیبروماتوز نوع ۲ دارند، آزمایش ژنتیکی ممکن است توصیه شود.
درمان تومور عصب شنوایی
برای درمان تومور عصب شنوایی سه راه اساسی نظارت، جراحی و پرتودرمانی وجود دارد و اگر مراقبت بصورت صحیح انجام بگیرد شاید نیاز به درمان فوری نباشد، زیرا که سرعت نمو این تومور کند است و در بسیاری از مواقع پزشک نمو تومور را با استفاده از ام آر ای زیر نظر می گیرد، اگر ورم غیر طبیعی باشد و سرعت آن زیاد باشد یا عوارض خطرناکی ایجاد کرده باشد این روش برای آنان مناسب نیست.
نظارت
در مواردی که تومور کوچک است، رشد آهسته‌ای دارد و علائم شدیدی ایجاد نمی‌کند و پزشک ممکن است فقط بیمار را تحت نظر بگیرد. در این روش:
بیمار به‌طور منظم تحت MRI قرار می‌گیرد و در صورت افزایش سایز یا بدتر شدن علائم، درمان‌های دیگر در نظر گرفته می‌شود، این گزینه برای بیماران مسن یا افرادی که ریسک جراحی بالایی دارند، مناسب است.
جراحی (برداشتن تومور)
در صورت رشد تومور یا ایجاد علائمی مانند کاهش شنوایی شدید، فشار بر عصب صورت یا علائم تعادلی شدید، جراحی انجام می‌شود. روش‌های جراحی شامل:
- جراحی از طریق حفره میانی جمجمه برای تومورهای کوچک‌تر که هنوز شنوایی بیمار حفظ شده است.
- جراحی از طریق استخوان ماستوئید و پشت گوش برای تومورهای متوسط تا بزرگ که حفظ شنوایی ممکن است، انجام می‌شود.
- جراحی از طریق روش ترانس‌لابیرنتین برای تومورهای بزرگ که به دلیل فشار روی عصب شنوایی، بیمار از قبل کاهش شنوایی دارد.
پرتودرمانی
برای بیمارانی که تومور در حال رشد دارند، اما جراحی برایشان مناسب نیست، یا در مواردی که تومور پس از جراحی باقی‌مانده است، پرتودرمانی انجام می‌شود. روش‌های رایج:
- گامانایف (Gamma Knife) پرتوی متمرکز بدون نیاز به جراحی، برای توقف رشد تومور.
- پرتودرمانی استریوتاکتیک (SRS) شامل پرتودرمانی دقیق برای کوچک کردن یا متوقف کردن رشد تومور.
سوالات متداول
این تومور خوش‌خیم است و به سایر قسمت‌های بدن گسترش پیدا نمی‌کند، اما در صورت رشد بیش از حد می‌تواند به مغز و اعصاب اطراف فشار وارد کند.
جراحی با خطراتی مانند کاهش شنوایی دائمی، ضعف صورت یا مشکلات تعادلی همراه است، اما در بسیاری از موارد ضروری است و با تکنیک‌های مدرن عوارض کاهش یافته‌اند.
در نهایت…
تومور عصب شنوایی یک تومور خوش‌خیم اما جدی است که باعث کاهش شنوایی، عدم تعادل و در موارد پیشرفته، فشار به مغز شود و تشخیص زودهنگام با MRI و تست‌های شنوایی بسیار مهم است و درمان شامل مراقبت، جراحی یا پرتودرمانی است و انتخاب روش بستگی به اندازه و رشد تومور دارد، آگاهی از علائم و مراجعه به‌موقع به پزشک می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.